Buurtrechters brengen het recht dichtbij de mensen

In gesprek met buurtrechters Elvira Devis en Mirjam van der Kaay



De eerste buurtrechtbank van Amsterdam vind je in Zuidoost, in de Venserpolder. Op maandagmiddag wordt een lokaal in het buurthuis omgetoverd tot laagdrempelige buurtrechtbank. Elvira Devis en Mirjam van der Kaay zijn twee van de vijf buurtrechters die kleine strafzaken en schuld- en incassozaken behandelen. Wat houdt het werk van een buurtrechter in? Welke kansen biedt een buurtrechtbank en wat kunnen Jeugdbescherming en de buurtrechtbank voor elkaar betekenen?

Samen aan tafel
Mirjam en Elvira zijn ook ‘gewoon rechter’. In het team Familie en Jeugd van de Amsterdamse rechtbank behandelen ze jeugdstrafzaken, civiele jeugdzaken, gezag- en omgangszaken en verplichte zorgzaken. Gemiddeld één maandagmiddag per maand houden ze als buurtrechter zitting in de buurtrechtbank. Door de centrale ligging in de wijk kunnen mensen uit de buurt eenvoudig de weg naar de rechtspraak vinden. De rechters spreken niet vanaf een podium in een zittingzaal. Iedereen zit samen rond een ovale tafel.

‘Mensen die voor een zaak bij de rechtbank verschijnen, horen vaak dat ze het niet alleen kunnen en dat ze hulp nodig hebben. Maar door lange wachtlijsten kunnen ze die hulp niet krijgen. Dat geeft een verkeerd signaal af aan de betrokkenen. De buurtrechter kijkt naar wat er mogelijk is in de buurt. Hulp kan op die manier sneller ingeschakeld worden. Als je effectief recht wil spreken, moet je het recht dichtbij de mensen brengen. Je moet de mensen dus zien en spreken om erachter te komen wat maakt dat zij bij de rechter zitten. Met zicht op het gehele plaatje en de mogelijkheden in de wijk, kan je beslissingen nemen die een positieve impact hebben op de levens van de mensen en daarmee de maatschappij.’ Mirjam

Totale plaatje in zicht
Doordat de rechtbank in het hart van de Venserpolder ligt, kunnen de uitspraken aansluiten bij de organisaties in de wijk. De maatschappelijk werker zit in hetzelfde gebouw en is aanwezig bij de zaken. Ook voeren de buurtrechters soms preventieve leerplichtgesprekken. Daarnaast proberen Mirjam en Elvira aan te sluiten bij bijeenkomsten in de wijk om zo meer zicht te krijgen op wat er speelt onder de bewoners.

‘Bij schuldenzaken zitten de ziektekostenverzekeraar, de schuldhulp en een maatschappelijk werker samen aan tafel. Ter plekke kunnen we zicht krijgen op het totale plaatje en zoeken naar een regeling die haalbaar en realistisch is. Samen aan tafel een gesprek voeren is veel duurzamer.’ Elvira

Vinger aan de pols houden
Op televisie worden rechtszaken meestal beëindigd met de rechter die met een flinke klap van de hamer het vonnis uitspreekt. Buurtrechters willen juist liever mensen blijven volgen, niet door naar ze te wijzen, maar door een vinger aan de pols houden. Doordat het team van buurtrechters klein is, lukt het de buurtrechters goed om een zaak aan te houden en van nabij op te volgen. Mirjam vertelt over een jongeman die problemen in zowat alle leefgebieden had. Naast een strafzaak liep er ook een civiele zaak rond hem. 

‘In de strafzaak nam ik snel een besluit. Maar de civiele zaak over een uithuisplaatsing en ondertoezichtstelling hield ik aan. Ik wees de jongen op zijn plicht naar school te gaan. En vroeg Jeugdbescherming te kijken naar een andere woonplek. Na een paar zittingen waren essentiële stappen gezet. De jongen ging weer naar school en was vaker bij zijn moeder. De Raad voor de Kinderbescherming besloot toen de civiele zaak in te trekken. Zonder civiele maatregelen toch grote stappen gezet!’ Mirjam

Niet langer alleen
Bij veel mensen is het vertrouwen in de overheid en de rechtspraak geschaad, het Toeslagenschandaal werkte hier zeker niet aan mee. Bij schuldenzaken is de overheid ook vaak de schuldeiser. Boete volgt op boete, zonder dat er een uitweg is uit de steeds hogere schulden. Effectieve rechtspraak laat het vertrouwen in de rechtspraak groeien.

‘Een man met een eigen zaak had gedoe met de gemeente over schulden. Hem kon ik doorverwijzen naar een kantoor dat gespecialiseerd is in de schulden van kleine ondernemers. Hij verliet zichtbaar opgelucht de zaal. Het gevoel er niet langer alleen voor te staan kan alles veranderen.’ Elvira

Samenwerking met Jeugdbescherming
Buurtrechters kunnen het recht dichterbij de mensen brengen. Bij ondertoezichtstellingen en uithuisplaatsingen speelt veel onmacht: mensen voelen zich niet gehoord. Op dit moment worden er nog weinig civiele zaken bij de buurtrechters aangemeld. Volgens Elvira en Mirjam valt hier nog winst te behalen. Ook kunnen buurtrechters gezag- en omgangszaken behandelen. Als buurtrechters hebben ze een goed zicht op de netwerken in de wijken en welke hulp er ingezet kan worden en dat helpt de jeugdbeschermers ook. Jeugdbescherming kan alle verzoeken die binnen postcode 1102 vallen bij de buurtrechtbank indienen.

‘Voor initiatieven in de wijk is het draagvlak in gezinnen doorgaans groter. Dan kan je sneller tot een betere samenwerking komen, ook met Jeugdbescherming.’ Elvira

Ook ambassadeur
Elvira en Mirjam doen als buurtrechter meer dan zittingen houden op maandag en de samenwerking opzoeken met netwerken in de wijken. Ze voeren ook gesprekken met de advocatuur en het ministerie en zijn zo enthousiaste ambassadeurs voor de buurtrechtbank. Steeds meer betrokkenen en belanghebbenden zien dat een buurtrechtbank werkt. Er wordt gekeken naar de mogelijkheden voor een buurtrechtbank in Nieuw-West. En ook in andere steden in het land is er interesse.

Ben je benieuwd geworden naar de buurrechtbank en wil je een zitting bijwonen? Stuur dan een mailtje naar buurtrechter.amsterdam@rechtspraak.nl

x