Het jeugdstelsel eenvoudig en transparant maken

In gesprek met senior beleidsadviseur Margreet Wiegand

Margreet Wiegand is senior beleidsadviseur bij de gemeente Amsterdam. Al dertig jaar lang beweegt zij zich in het dynamische domein van de jeugdbescherming en ze werkte ook bij verschillende uitvoerende organisaties. Wat is haar visie en hoe draagt ze bij aan het verbeteren van de jeugdzorg?

De wereld verbeteren
Margreet luisterde als kind geboeid naar een radioprogramma over problemen in kindertehuizen. Problemen in de maatschappij en hoe we die samen kunnen verhelpen hadden al vroeg haar aandacht. Ze koos voor de studie sociale en organisatiepsychologie en keek in haar laatste jaar naar ‘idealistische’ vacatures bij b.v. Greenpeace en Oxfam Novib. Tijdens een stage na haar studie bij het Ministerie van Justitie kon Margreet een traject starten om gevangenisdirecteur te worden. Dat voelde niet als de juiste stap. Toen zag ze een vacature bij de Raad voor de Kinderbescherming, waarin een creatieve, innovatieve stafmedewerker werd gezocht. De vacature sloot goed aan bij Margreet: ze vindt het belangrijk dat iedereen kansen krijgt om zich zo goed mogelijk te ontwikkelen.

‘De enorme gedrevenheid van de professionals in de jeugdzorg greep me meteen. Toen ik in het begin van mijn loopbaan Adri Van Montfoort, expert kinderbescherming, sprak, werd het nog duidelijker aan welk verhaal ik wilde bijdragen. De jeugdbescherming moet eenvoudiger, overzichtelijker en toegankelijker worden.’

Veelzijdige carrière
De afgelopen dertig jaar werkte Margreet op verschillende plekken, onder andere bij de Raad voor de Kinderbescherming. Ook richtte ze bij het Openbaar Ministerie met collega’s de ketenunits op, die zich verder ontwikkelden tot het huidige Actiecentrum Zorg en Veiligheid. Bij Jeugdbescherming Regio Amsterdam was Margreet betrokken bij een groot verandertraject. Bij de gemeente Amsterdam was ze in 2013-2014 onderdeel van het ontwikkelteam dat de overheveling van de verantwoordelijkheid naar de gemeentes in 2015 voorbereidde. Ze was projectmanager voor de inrichting van het jeugdveiligheidsdeel en werkte aan de inpassing van de Bureaus Jeugdzorg in het stelsel en de vorming van Veilig Thuis. Haar visie ontwikkelde zich mee met de dynamische veranderingen in het stelsel.

‘Ik wilde bijdragen aan het vertrouwen in de jeugdbescherming: laten zien hoe jeugdbeschermers steeds beter in staat zijn gezinnen vrijwillig bij te staan. Vroeger hamerde ik steeds weer op het belang van helderheid: wie is er op een bepaald moment in de keten verantwoordelijk voor de hulp aan de gezinnen en weten de gezinnen dit zelf ook? Met de kennis van nu snappen we wat een gezinsgerichte aanpak inhoudt: samen om het gezin heen staan en doen wat nodig is om het gezin verder te brengen. Bescherming betekent dus gezamenlijk én op maat een gezin bijstaan.’

Imago jeugdbescherming
Margreet voelt al vanaf het begin van haar loopbaan veel waardering voor de betrokken professionals in de jeugdbescherming, die in complexe situaties werken. Het stelsel, waarbij de nadruk op melden ligt en verantwoordelijkheden worden doorgeschoven, draagt niet bij aan het imago van de jeugdbeschermers. Ten onrechte ontstaat het beeld van de jeugdbeschermer als ‘boeman’, die erop uit is kinderen uit huis te plaatsen.

‘Een kind uit huis plaatsen is wel het laatste wat professionals willen. Zij zijn niet voor niets jeugdbeschermers geworden: ze willen beschérmen. Ook voor hen is het belangrijk dat we van een ketenaanpak naar een overzichtelijke netwerkaanpak gaan. Zo kun je het vertrouwen in de hulpverlening vergroten en vragen mensen eerder om hulp.’

Van visie naar ‘make it happen’
Terugblikkend is Margreets grote drijfveer al dertig jaar dezelfde: het stelsel zo eenvoudig, transparant en steunend mogelijk maken. Als hulp toegankelijk is, voelen mensen zich gezien en kunnen ze belangrijke stappen zetten. Dit komt zowel de gezinnen als de professionals ten goede. Margreet houdt als organisatiedeskundige van innovatietrajecten én is iemand van de lange adem. Als ambtenaar draagt ze vanuit haar takenpakket op het terrein van huiselijk geweld en kindermishandeling bij aan de continue verbetering van het stelsel. Daarnaast ondersteunt ze uitvoeringsorganisaties en professionals op vele manieren – strategie, beleid en werkprocessen – met als doel de Amsterdammers zo goed mogelijk hulp te kunnen bieden.

‘Het is belangrijk dat professionals zo min mogelijk belast worden met procedures en administratie, zodat zij de rust en ruimte ervaren om met gezinnen in contact te komen en een vertrouwensrelatie op te bouwen. Dat is nodig, zodat ze ook aan de onderliggende ouderproblematiek kunnen werken die vaak aan de basis ligt van onveiligheid.’

Een belangrijke kans
De laatste jaren werkt Margreet vanuit de gemeente als een soort verbindingsfunctionaris mee aan Blijvend Veilig. Dit is een van de proeftuinen van het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming, dat streeft naar eenvoudige en effectieve jeugdbescherming. Haar ervaringen en inzichten komen haar nu goed van pas. Bij Blijvend Veilig verdwijnt de ketenaanpak in de jeugdbescherming. Daardoor is het proces van steeds opnieuw kennismaken, onderzoeken en analyseren niet meer nodig. Bij gezinnen die Blijvend Veilig begeleidt is er een vast koppel van professionals betrokken. Vaak is dat een duo met iemand van het lokale team. Onlangs werd besloten om deze nieuwe werkwijze nu stapsgewijs in te gaan voeren in de regio, te beginnen in Amsterdam-Noord en Uithoorn.

‘Met deze ontwikkelingen én de groeiende samenwerking met de volwassenen GGZ, politie en reclassering hebben we alle ingrediënten beschikbaar om in de stad een enorme verbeterslag te maken.’