Keuzes maken vanuit de buik

Hoewel de gemeente Haarlemmermeer met haar aanpak op het gebied van jeugdzorg en jeugdhulp al langer succesvol is, lagen er ook flinke uitdagingen toen wethouder Fouad Sidali een jaar geleden aantrad. Onder zijn leiding werden financiële tekorten teruggebracht én ontstond er ruimte om met inwoners en zorgverleners te praten over de toekomst. Fouad Sidali deelt zijn kijk op beleid maken en legt uit waarom keuzes een beetje pijn moeten doen.

Het is nu een jaar geleden dat Mieke Booij stopte als wethouder en u haar portefeuille overnam. Hoe was het om halverwege een ambtsperiode in te stappen?
“Intensief. In korte tijd moest ik mijzelf inwerken op verschillende thema’s. Gelukkig was ik vanuit mijn vorige rollen als stadsdeelbestuurder in Amsterdam Bos en Lommer en als wethouder in Culemborg al bekend met het onderwerp jeugdzorg. Bovendien had ik de politieke ontwikkelingen in Haarlemmermeer gevolgd. Dus al moest ik mijn weg nog vinden in het gemeentebeleid, ik wist welke uitdagingen er lagen.”

Hebben kinderen en jongeren een speciale plek in uw bestuurdershart?
“Absoluut. Het is een cliché, maar de jeugd heeft de toekomst. Wat we nu met elkaar bedenken en doen, creëren we voor later. Dat resultaat kun je goed aflezen aan kinderen. De omgeving waarin ze opgroeien, de opleiding die ze doen, uit welk gezin ze komen; het is zo bepalend voor hun -en daarmee onze- toekomst. Ik gun onze jeugd het allerbeste. De gedachte dat ik mijn werk uiteindelijk doe voor hen, houdt mij wakker en op de been.”

“De gedachte dat ik mijn werk uiteindelijk doe voor de toekomst van de jeugd, houdt mij op de been’’

U werd meteen geconfronteerd met flinke tekorten. Hoe heeft u dit aangepakt?
“Ik heb tegen de gemeenteraad gezegd ‘we brengen de financiën op orde, maar moeten daarnaast gaan bedenken hoe wij jeugdzorg en jeugdhulp vorm willen geven in Haarlemmermeer’. Dus namen we maatregelen om de kosten onder controle te krijgen en stelden we de geplande aanbesteding in januari 2022, met een jaar uit. Dit bracht rust.

Het gaf ons de ruimte om met alle betrokkenen, van gemeenteraad tot ouders, jongeren, zorgaanbieders en gecertificeerde instellingen, om tafel te gaan. En samen te bepalen wat we wél en wat we níét willen doen binnen onze jeugdzorg en jeugdhulp. Hier planden we een aantal sessies voor in. Ieder met een eigen thema, waaronder ‘keuzevrijheid’, ‘jeugdzorg’ en ‘onderwijs’. De informatie die we nu in deze sessies ophalen, presenteren we in één voorstel aan de raad.”

Wat hebben deze sessies opgeleverd? “Dat iedereen vanuit zijn eigen kennis en kunde, iets aan een onderwerp toevoegt. Dit is hoe goede plannen ontstaan volgens mij. Ook wilde ik weg van het praten vanuit het rationele, de financiën, naar het voelen vanuit de buik. Keuzes maken doet nu eenmaal pijn. Daarbij vind ik dat ik deze keuzes niet alleen moet maken, maar met de mensen in Haarlemmermeer. Als wethouder ben ik maar een passant. Uiteindelijk ga ik weer en blijven de mensen achter met een beleid waar ze wel achter moeten staan.”

Dat is helemaal volgens het Haarlemmermeers Model.
“Dat klopt, ik merk gaandeweg dat ik goed pas bij het Haarlemmermeers Model. Het uitgangspunt van deze werkwijze, is dat inwoners regie hebben over hun eigen leven. Hierbij zijn zij verantwoordelijk voor zichzelf en voor de mensen om hen heen. Heeft iemand een probleem waar hij niet uitkomt, dan zijn er professionals in de wijk die kunnen helpen. Zij werken op belangrijke ‘vindplekken’, zoals scholen en consultatiebureaus. Deze professionals krijgen van ons als gemeente de vrijheid om binnen hun vakgebied, waar nodig, specialistische zorg in te zetten.”

Wat is de kracht van het Haarlemmermeers Model?
“Meer modellen werken, het is dus niet dat dit dé weg naar succesvolle zorg is. Waar het om gaat, is dat je professionals in het veld het vertrouwen en de ruimte geeft om te bepalen wat er moet gebeuren wanneer er meer hulp nodig is. Zonder dat ze daarbij in een jungle van regels terechtkomen. Hierbij blijven ook wij onze aanpak doorontwikkelen. De vraag die automatisch volgt op meer eigen verantwoordelijkheid, is: hoe ver mag of moet een lokale professional gaan? Hierin maak je gaandeweg afspraken met elkaar.”

Welke rol speelt Jeugdbescherming hierin?
“Jeugdbescherming Regio Amsterdam is voor ons een belangrijke sparringpartner. Wij willen als gemeente nog meer inzetten op preventieve jeugdbescherming, dus voorkomen dat gezinnen écht bij Jeugdbescherming terechtkomen. Op het moment dat een lokale professional zorgen houdt over de veiligheid in een gezin, kan deze een gesprek aanvragen bij de beschermingstafel. Op dat moment gaan de professional en het gezin met een medewerker van de Raad voor de Kinderbescherming en een gezinsmanager van Jeugdbescherming om tafel voor een laatste gesprek over vrijwillige hulpverlening. Dit werkt, zo blijkt ook uit een evaluatie van de beschermingstafel uit 2020. In twee derde van de gevallen, waarin anders een formeel onderzoek zou volgen, lukt het op deze manier toch om de noodzakelijke hulp op vrijwillige basis in te zetten. Het aantal kinderen in Haarlemmermeer dat te maken krijgt met jeugdbescherming of -reclassering, ligt hierdoor al jaren onder het landelijk gemiddelde.”

U wilt de samenwerking met Jeugdbescherming op het gebied van preventieve jeugdbescherming verder uitbouwen. Wat verwacht u hierin van Jeugdbescherming?
“Jeugdbescherming weet wat er in gezinnen speelt. Dat in 80% van de gezinnen bij Jeugdbescherming kinderen onveilig zijn vanwege de problematiek van ouders, was voor mij bijvoorbeeld een echte eyeopener. Ik vind dat waardevolle informatie, want waarom moeten we kosten maken in de jeugdzorg om volwassen problemen op te lossen? Deze ouders kampen bovendien vaak met psychiatrische problemen die niet altijd eenvoudig te herkennen zijn. Jeugdbescherming heeft de expertise om mogelijke psychiatrie te signaleren. Als gezinsmanagers deze expertise kunnen overbrengen op de lokale teams, betekent dit een enorme winst. Dan kunnen we namelijk in een veel vroeger stadium de juiste zorg inzetten en eindigen gezinnen niet automatisch bij jeugdzorg.”

Jeugdbescherming in Noord-Holland, de regio waar Haarlemmermeer ook onder valt, is onder andere vanwege de lange wachttijden door de inspectie onder toezicht gesteld. Hoe voelt dat wanneer je als gemeente de zorg voor je jeugd goed op orde hebt?
“Als een tik op de vingers. Aan de andere kant maken wij als gemeente deel uit van een groter werkgebied, waarin nog een aantal verbeterslagen te maken is. De uitdaging is nu om het goede van het Haarlemmermeers Model te behouden en tegelijkertijd bij te dragen aan dat verbeterproces. Dit bestuurlijke toezicht geeft wat mij betreft trouwens vooral aan hoe ingewikkeld we ons stelsel van jeugdzorg en jeugdhulp met elkaar hebben gemaakt. Dit komt omdat we fouten in het stelsel steeds weer oplossen met nieuwe ideeën. Zoals de tekorten in de jeugdzorg: je kunt je focussen op het controleren van de financiën, maar beter is het om terug te gaan naar de basis. Wat in het systeem maakt het mogelijk dat dit kan gebeuren? Mensen zeggen vaak ‘wij zitten gevangen in het systeem’. Dan zeg ik altijd dat dit systeem niet zomaar uit de lucht is komen vallen. Wij hebben het zelf bedacht en kunnen het ook weer veranderen. Maar dat moeten we wel willen.”

Hoe kijkt u naar de toekomst van de jeugdzorg in uw gemeente?
“Het is goed om te kijken naar wat er binnen het jeugdstelsel beter kan. Verder is het vooral belangrijk dat we verbinding maken en samenwerken. Zo werken we hier intern bij de gemeente ook. Raak ik betrokken bij een gezin waarvan de problemen zich over meerdere gebieden uitstrekken, dan schakel ik met mijn collega’s op de betreffende portefeuilles. Samen kijken we hoe we, bijvoorbeeld op het gebied van schulden, een doorbraak voor het gezin kunnen realiseren. Intern hebben we hier zelfs een speciaal doorbraakteam voor. Zo’n soort team zou ik ook graag extern met aanbieders vormen.”

Wat geeft u de jeugdzorgprofessionals in uw gemeente graag mee?
Als professional moet je je nooit alleen voelen staan. Maak een ander aandeelhouder. Zoek elkaar op en sta open voor wat de ander te bieden heeft. Zonder dat je daarmee de verantwoordelijkheid bij jezelf weghaalt, kun je jezelf zo verrijken met andermans expertise.”

Wat is met betrekking tot jeugdzorg uw belangrijkste doel voor 2022? “Dat we met elkaar duidelijk krijgen wat voor gemeente Haarlemmermeer wil zijn als het gaat om jeugdzorg en jeugdhulp. Daarbij moeten we open blijven staan voor verandering als dat nodig is. En ons niet laten drijven door financiën, maar door de zorg die wij hebben voor onze kinderen en dus voor onze toekomst.”